Một đồng chí ở Hội Luật gia Việt Nam kể lại: Đến
hội nghị Tư pháp toàn quốc năm 1950, Bác không cho hội nghị làm cơm tiếp Bác.
Buổi trưa, Bác bày ra bãi cỏ nắm cơm, lọ cà, lọ thịt kho và cho gọi tôi cùng
ăn. Tôi gắp miếng thịt nhai không đứt, phải dúi xuống cỏ. Bác mang cơm nắm, vì
rằng: Bác dặn đồng chí phục vụ đi công tác nắm cơm ở nhà đi. Trên đường tính
toán đến giờ ăn dừng lại chỗ nào đó giữa đường, Bác cháu ăn với nhau. Đến nơi
nói với địa phương Bác ăn cơm rồi, Bác thích thế, đỡ phiền bữa cơm, mất thì giờ
của mọi người. Bác nói: Người ta dọn một bữa cơm sang, có khi Bác chẳng ăn đâu,
nhưng rồi để lại cái tiếng đấy. Bác Hồ đến thăm cũng làm một bữa cơm sang, cũng
điều người này, người khác từ giao tế sang, chuẩn bị cả buổi. Thế là tự Bác bao
che cái chuyện xôi thịt. Như thế nắm cơm theo ăn cho tiện, ăn no rồi đến làm
việc.
Bác còn chỉ thị cho những người phục vụ:
Vá khăn mặt cho Bác, vá áo lót cho Bác, vá chiếu nằm cho Bác. Có lần khi tất
rách chưa kịp vá, anh em đưa đôi mới để Bác dùng. Bác cầm đôi tất xoay chỗ rách
vào bên trong người Bác, rồi cười: Đấy, có trông thấy rách nữa đâu. Những việc
này thật quá bình thường. Nhưng trên đời này không ai làm được những điều bình
thường ấy. Bác làm những điều bình thường ấy có làm cho Bác nhỏ bé đi đâu.
Mùa đông, Bác Hồ còn một cái áo bông của
đồng bào biếu. Bác dùng nhiều năm, nền bông xẹp xuống không ấm nữa. Nhưng không
ai dám nghĩ đến việc xin Bác bỏ nền bông đi, chỉ nghĩ đến việc thay vỏ ngoài.
Vì dùng mãi vỏ áo đã đứt chỉ ở khủyu tay và ở cổ. Bác bảo mạng nó lại. Nó rách
ở vai thì Bác bảo vá vai, đến khi nó rách lần 2, đồng chí phục vụ xin thay vỏ
ngoài, Bác bảo: này chú ạ, Chủ tịch nước mặc áo vá vai thế này là cái phúc của
dân đấy, đừng bỏ cái phúc đó đi.
Bác mặc bộ quần áo ka ki đã sờn cổ, sờn
tay, xin được thay bộ khác, Bác bảo: Nếu thi sang thì thua, thi tiết kiệm thì
thắng, Bác mặc như thế thì phù hợp với hoàn cảnh của nước của dân, không phải
thay. Xưởng may X biếu Bác bộ quần áo ka ki mới, Bác nhận, nhưng rồi Bác gửi
lại xưởng may làm phần thưởng thi đua.
Nhớ lại lần Bác sang In-đô-nê-xi-a, đồng
chí bảo vệ được cùng đi với Bác, và đồng chí đã sắm bộ com lê mới. Sang bên đó
đồng chí mặc nó, thấy vậy Bác nói với đồng chí rằng: Không phải Bác không muốn
các chú ăn mặc sang, mặc đẹp, nhưng lương của các chú có hạn, cái sang, cái đẹp
rễ biến thành nô lệ của nó.
Ô tô phục vụ Bác là chiếc Pô bê đa (Thắng
Lợi) của Liên Xô trước đây. Đã nhiều lần Trung Ương xin thay ô tô khác, nhưng
Bác bảo ô tô là phương tiện phục vụ cho công việc, chứ không phải là sự phân
biệt cấp bậc, chức tước, ô tô phục vụ Bác còn dùng được, không phải thay. Và
một lần chiếc ô tô của Bác bị lão hóa ở vòng tay lái, tỏa mùi cao su khó chịu
nhưng chưa kịp sửa, thì đúng lúc Bác có việc phải đi, đồng chí bảo vệ lấy chút
nước hoa vẩy vào trong xe để át mùi cao su. Khi Bác lên ô tô phát hiện có mùi
nước hoa, Bác tỏ ý không vui. Người bảo: Không phải Bác không thích nước hoa,
nhưng nhân dân ta còn khổ. Vị Chủ tịch của những người nghèo khổ dùng nước hoa
sao đành.
Bác tiết kiệm đến cái nhỏ như tờ giấy:
“Giấy bút, vật liệu đều tốn tiền của Chính phủ, tức là của dân; ta cần phải
tiết kiệm. Nếu một miếng giấy nhỏ đủ viết, thì chớ dùng một tờ to. Một cái
phong bì có thể dùng 2, 3 lần”. Và Bác đã làm để mọi người bắt chước là hàng
ngày các văn bản Bác đều viết ở mặt sau của bản tin Thông tấn xã Việt Nam; còn
phong bì Bác đều dùng lại phong bì nơi gửi tới đến 2, 3 lần.
Làm được việc nhỏ thì sẽ thành cái to như
Bác đã chỉ rõ “nơi nào cũng tiết kiệm một chút, thì trong 1 năm đỡ được hàng
vạn tấn giấy, tức là hàng triệu đồng bạc. Nhờ tiết kiệm, mà lợi cho dân rất
nhiều”. Qua việc làm đó mà một chính khách nước ngoài được gặp Bác từ năm 1951
đã nói: Tôi hiếm khi gặp một người thanh đạm đến thế và khinh thường mọi xa hoa
đến thế.
Bác đã dạy: “Người ta ai cũng muốn ăn
ngon, mặc đẹp, nhưng phải đúng thời, đúng hoàn cảnh. Trong lúc nhân dân ta còn
khó khăn, một người nào đó muốn sống hưởng ăn ngon, mặc đẹp thì không có đạo
đức”. Và Bác thường xuyên nhắc nhở phải coi đạo đức là cái gốc của người cách
mạng, của con người, phải thực hành cần, kiệm, liêm, chính. Người chỉ rõ. “Một
dân tộc biết cần, kiệm, liêm, chính là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về
tinh thần, một dân tộc văn minh tiến bộ”.
Ôn lại những điều cụ thể trên đây về cuộc
sống tiết kiệm của Bác, như đồng chí Phạm Văn Đồng đã nói: Chớ có hiểu lầm
rằng, Bác Hồ sống khắc khổ theo kiểu nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền
triết ẩn dật. Bác Hồ sống tiết kiệm, thanh bạch trong đời sống và cuộc đấu
tranh gian khổ, ác liệt của quần chúng nhân dân. Đời sống vật chất càng giản dị
thì càng phù hợp với đời sống tâm hồn phong phú, với những tình cảm, những giá
trị tinh thần cao đẹp nhất. Đó là cuộc sống thật sự văn minh mà Bác đã nêu
gương sáng.
Và cũng vì thế, lịch sử biến thiên, nhưng
Bác Hồ vẫn sống mãi. Tuy Bác đã đi xa, nhưng con cháu Bác vẫn hàng ngày tìm về
cái đẹp cuộc đời Bác nêu gương để chau chuốt cái đẹp cho đời. “Học tập và làm
theo tấm gương đạo đức Bác Hồ” chính là học tập và làm theo những mẫu mực cao
đẹp đó của Người.
Phạm Huy Dũng